Foto: B. van Bohemen/NIOD
Locatie
Het monument is geplaatst op de hoek van de Juliana van Stolberglaan en de Koningin Marialaan, 2595 CA te Den Haag.
Herdachte groepen: Burgerslachtoffers
Vorm en materiaal
Het monument ‘Juliana van Stolberg’ in Den Haag is een beeldengroep van mannenfiguren die ruggelings tegen elkaar staan. Het beeld, uitgevoerd in zandsteen, stelt Juliana van Stolberg en vijf van haar zonen voor. Eén van hen is Willem I (Willem de Zwijger of Willem van Oranje). Hij bevindt zich rechts van zijn moeder. De sculptuur staat op een zevenzijdige sokkel. Het monument is circa 6 meter 50 hoog.
Wijziging
Het monument, dat oorspronkelijk werd opgericht als eerbetoon aan Juliana van Stolberg, bevond zich aanvankelijk op het Louise de Colignyplein in de wijk Bezuidenhout te Den Haag. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het gedenkteken licht beschadigd geraakt. Dit was opvallend, aangezien de wijde omgeving zwaar getroffen werd. Tijdens de wederopbouw van het Bezuidenhout heeft men besloten om het monument te verplaatsen, naar de Koningin Marialaan op de hoek van de Juliana van Stolberglaan. Dit is gebeurd in november 1954. Sindsdien heeft het monument een tweede functie als oorlogsmonument.
De geschiedenis
Het monument in Den Haag is oorspronkelijk opgericht ter herinnering aan Juliana van Stolberg, de stammoeder van het huis Oranje-Nassau. Daarnaast herinnert het monument de inwoners van Den Haag nu ook aan de meer dan 500 stadsgenoten die zijn omgekomen toen de Britse luchtmacht op 3 maart 1945 door een noodlottige vergissing het Bezuidenhout heeft gebombardeerd. Te midden van de verwoeste woonwijk was dit beeld zo goed als onbeschadigd overeind gebleven.
Juliana van Stolberg (1506-1580) had elf zonen. Vijf van hen zijn afgebeeld op het standbeeld. Het gaat om Willem I (Willem de Zwijger of Willem van Oranje), Johan IV, Adolf, Lodewijk en Hendrik. Adolf stierf in 1568, aan het begin van de 80 jarige oorlog in de slag bij Heiligerlee. Op 14 april 1574 stierven Lodewijk en Hendrik tijdens de slag op de Mookerheide. In 1584 werd Willem van Oranje vermoord. Koningin Beatrix stamt direct af van Juliana van Stolberg. Koningin Beatrix en Willem Alexander stammen niet af van Willem I. De achterkleinzoon van Willem I, Willem III (stadhouder en Koning van Engeland) stierf kinderloos. De huidige Koninklijke familie stamt af van stadhouder Willem IV, die een achter-achterkleinzoon was van Johan IV, broer van WIllem I.
Tussen 8 september 1944 en 27 maart 1945 werd Engeland vanuit Nederland bestookt met Duitse raketten. Hierbij maakte de bezetter gebruik van een nieuw wapen: de V2. Zo’n 300 raketten werden vanuit Hoek van Holland gelanceerd en ruim duizend vanuit de omgeving van Den Haag. Omdat de V2’s op mobiele lanceerinstallaties waren geplaatst, waren ze moeilijk te traceren voor de Britse luchtmacht. In Londen veroorzaakten de raketten aanzienlijke schade. Ruim 2.500 Britten kwamen om het leven. Ook Antwerpen kwam onder vuur te liggen. Op de stad werden meer dan 1.600 V2’s afgeschoten. Elf projectielen zijn kort na de lancering in Den Haag neergestort. Meer dan zestig personen kwamen hierbij om het leven. Ook mislukte een aantal raketlanceringen bij de start, waarbij veel Duitse manschappen werden gedood.
De geallieerden probeerden op alle mogelijke manieren de lanceringen te verhinderen. Met grote regelmaat werden aanvoerroutes, opslagplaatsen en lanceerinstallaties gebombardeerd. In Den Haag kregen de Britten bij het lokaliseren van de lanceerinstallaties hulp van de verzetsgroep G. De spil van deze ploeg was Vera van der Kooi, wier verhaal door onderzoekers op schrift is gesteld. Samen met haar zusje Janke vroeg ze kennis Wim Berssenbrugge zich aan te sluiten bij het verzet. Niet alleen had hij de juiste apparatuur om spionagemateriaal op microfilm te zetten, hij woonde ook ideaal. Zijn huis grensde aan de achterkant van het Vredespaleis. Slechts een schutting scheidde bezet gebied van neutraal gebied. Berssenbrugge heeft vanuit zijn huis een foto gemaakt van een opstijgende V2 aan de andere kant van het paleis en die met bijbehorende technische gegevens opgestuurd naar de Britten.
Nadat Janke van der Kooi en verzetsman Ab Jansen op 1 maart 1945 als gevolg van verraad werden opgepakt, kreeg Vera de opdracht van verzetsleider Freek Vlag om rapporten op te halen en naar een kamer aan de Laan Copes van Cattenburgh te brengen. Vera: ‘Daar reed ik dan met een tas aan mijn stuur met daarin de rapporten over de V2’s en daar bovenop wat groente.’ Janke en Jansen waren naar het Huis van Bewaring in Scheveningen gebracht. Zes weken later werd Janke weer vrijgelaten. Jansen pas na de bevrijding. Vera en Vlag waren eveneens verraden, maar konden tijdig onderduiken. Vera: ‘De SD zoekt je,’ zei Freek op 4 maart. ‘Toen moest ik van de Laan Copes op blote voeten vluchten naar een onderduikadres in Voorschoten. Als ze me hadden gepakt, was ik stante pede doodgeschoten. Ik mocht de straat niet meer op, ook ‘s avonds niet. Dat duurde twee maanden, tot de bevrijding. Het laatste wat ik had doorgegeven, was de standplaats van de V2’s in het Haagse Bos. Ik tikte het in het Nederlands dat vervolgens in Engeland werd vertaald, mogelijk verkeerd.’
De coördinaten die Vera had doorgegeven klopten wel. In het Haagse Bos werden vele V2’s afgevuurd, tussen de woonwijken Benoorden- en Bezuidenhout enerzijds en paleis Huis ten Bosch en het Binnenhof anderzijds. Maar de x- en y-coördinaten werden op het vliegveld per ongeluk verwisseld, waarbij de te bombarderen plek midden in het Bezuidenhout kwam te liggen. Enkele Nederlandse piloten wezen hun Britse collega’s daarop, maar dat werd afgewimpeld met de opmerking dat de huizen ontruimd waren. De wijk werd immers al geregeld gebombardeerd. De gevolgen van deze vergissing waren catastrofaal. Met 55 bommenwerpers trachtte de RAF in de vroege ochtend van 3 maart 1945 korte metten te makken met de raketten in het bos. Door de foutieve instructie aan de piloten vielen de bommen echter op het Bezuidenhout aan de andere kant van het bos. De Haagse wijk werd verwoest en meer dan 500 burgers kwamen om het leven. Van hen liggen 117 begraven in een gemeenschappelijk graf op de Algemene begraafplaats.
Onthulling
Het monument is onthuld op 2 april 1930 door Prinses Juliana in aanwezigheid van Koningin Wilhelmina. Sinds 1953 heeft het gedenkteken een tweede functie als oorlogsmonument.
Bron: 4en5mei.nl/oorlogsmonumenten
