Auteur: Frans Bijlsma
De waarheid over Raoul Wallenberg, de jonge Zweedse diplomaat die bij de bevrijding van Boedapest in januari 1945 door de Russen gevangen werd ge-nomen … zal nooit aan het licht komen. Het is in theorie nog mogelijk dat er ooit een document zal opduiken dat inzicht geeft in wat er precies gebeurd is, maar die kans moet heel klein worden geacht. Wallenberg zou in de Moskouse Loebjanka-gevangenis op 17 juli 1947 aan een hartaanval zijn overleden. Er is een handgeschreven overlijdensverklaring door het hoofd van het gevangenis-hospitaal, meer niet. In juli 1944 zijn de grote deportaties van Hongaarse Joden naar de gaskamers van Auschwitz en Sobibor onder leiding van Adolf Eichmann voor meer dan de helft (ruim 400.000 mensen) voltooid. Als alleen nog de Joden in Boedapest over zijn, getergd en geknecht door zowel Duitsers als Hongaren, komen de diplomatieke vertegenwoordigers van neutrale landen in actie: Zweden, Zwitser-land, Spanje, Portugal, Turkije, de pauselijke nuntius. Ze geven op grote schaal beschermingspassen uit aan Joden die ook maar iets met hun land te maken hebben gehad en weten hiermee tienduizenden te redden. De Zweedse regering zendt Raoul Wallenberg naar Boedapest, telg uit een van Zwedens machtigste en rijkste families. Mede door Amerikaans geld van de door president Roosevelt opgerichte War Refugee Board kan hij ook huizen voor Joden in het bezit van zulke paspoorten kopen of huren, die exterritoriale bescherming genieten. Na een staatsgreep op 15 oktober 1944 treedt rijksregent Horthy af en nemen, met Duitse hulp, de Hongaarse fascisten, de Pijlkruisers, de macht over. De situatie voor de Joden wordt nog benarder. Er worden zelfs nog twee getto’s ingericht, waarvan Raoul Wallenberg de vernietiging (met de bewoners erin) op het laatste moment weet te voorkomen. De slag om Boedapest duurt van eind december 1944 tot in februari 1945. Na Wallenbergs arrestatie, samen met zijn chauffeur Vilmos Langfelder, wordt zijn gevangenhouding door de Russen jarenlang ontkend. Pas in 1957 geven de Sovjet-autoriteiten het bericht vrij van zijn dood in 1947. Maar daarna hebben tal van medegevangenen die later werden vrijgelaten, Wallenberg op verschil-lende plaatsen in de Goelag-archipel nog in leven gezien, tot in de jaren zestig en zeventig aan toe … In een nieuwe biografie, de eerste oorspronkelijk Nederlandse, doet Frans Bijlsma uitvoerig verslag van zowel Raoul Wallenbergs voorgeschiedenis en ver-blijf in Boedapest als de periode daarna, die met veel geheimzinnigheid omge-ven is. Er zijn de getuigenverklaringen, de mogelijke motieven van de Russen om hem vast te houden (Spionage? Pion in de Koude Oorlog? De rol van zijn familie?). Tot een formele beschuldiging of een proces is het nooit gekomen en evenmin is hij tegen gevangenen uit het Westen uitgewisseld.
