In Nederland hebben we toegang tot verschillende nationale en internationale radio en tv-zenders. We hebben de vrijheid om te kijken en te luisteren naar zenders die wij willen en niemand vindt dat een probleem. Maar tijdens de Tweede Wereldoorlog was dat in ons land heel anders.
Radio Oranje – bron: spookstad.yolasite.com
Nadat de nazi’s op 10 mei 1940 Nederland waren binnengevallen, vertrok de Nederlandse regering in ballingschap naar Londen. Tijdens hun verblijf sprak zowel de koningin als de regering de Nederlandse bevolking toe via de radio, want televisie bestond toen nog niet. Deze vorm van radio werd Radio Oranje genoemd, en was verboden door de nazi’s. Het luisteren naar Engelse radiozenders was in Nederland verboden en de nazi’s hadden de burgers in 1943 verplicht alle radio-ontvangers in te leveren. Toch hadden veel mensen in het geheim een radio en konden zo toch naar de uitzendingen luisteren.
Eerste uitzending radio Oranje
Radio Oranje was bedoeld om een hechte band te creëren tussen bezet Nederland en de Nederlandse regering in Londen. Dit was gelukt, want Koningin Wilhelmina sprak 48 keer voor de microfoon van Radio Oranje met het doel de Nederlandse bevolking moed in te spreken. Naast bemoedigende woorden werden ook praktische zaken besproken en werden ook codeberichten (zogenaamde ‘bijzondere berichten’) verzonden voor het verzet in Nederland. Het programma duurde een kwartier en werd om 9 uur ’s avonds uitgezonden door de European Service van de BBC in Londen.
Luisteren naar Radio Oranje – bron: npogeschiedenis.nl
De eerste uitzending vond plaats op 28 juli 1940 en werd gesproken door Koningin Wilhelmina. Eén van haar beroemd geworden krachtige uitspraken was onder meer: “Wie op het juiste oogenblik handelt, slaat den Nazi op den kop. Ik heb gezegd.” Ze heeft ook enkele malen steun gevraagd voor haar Joodse landgenoten. Sommige mensen zijn van mening dat ze dat vaker had moeten doen, of dat ze niet had moeten praten maar actie had moeten ondernemen.
Hoe succesvol radio Oranje daadwerkelijk is geweest is discutabel. Volgens historicus Onno Sinke zou de zender het verzet tegen de Duitse bezetter nauwelijks hebben aangemoedigd en daar ook niet doorslaggevend voor zijn geweest. Volgens Sinke werd Radio Oranje minder beluisterd dan Nederlanders na de oorlog aangaven. Ruim driekwart zei te hebben afgestemd op de zender, maar volgens het onderzoek van Sinke waren dat er in werkelijkheid minder.
Bronnen: www.isgeschiedenis.nl / Sinke, Onderling strijdend voor de goede zaak; Radio Oranje en De Brandaris
