De Hongerwinter in Nederland was de winter aan het eind van de Tweede Wereldoorlog van eind 1944 tot de bevrijding. Er was vooral een grote schaarste aan voedsel en brandstof. Het leidde, met name in de steden van West-Nederland zoals Amsterdam, Rotterdam, Leiden, Delft en Den Haag, tot hongersnood. Twintigduizend mensen kwamen om door honger en kou. Aan het eind van de oorlog was aan alles gebrek. Mensen stierven van honger en kou. In Den Haag kwamen in 1945 ongeveer 2.100 mensen om van de honger.
Honger in Den Haag – bron: Geheugen van Nederland
Het zuiden van Nederland was al grotendeels bevrijd. De Duitsers waren aan het verliezen op alle fronten, maar niemand wist toen hoe lang de oorlog nog zou duren. Door het enorme voedseltekort in de westerse steden dreigden veel verzwakte kinderen te sterven. Daarom trekken veel mensen in de eerste maanden van 1945 naar het platteland. Daar is nog wel genoeg te eten. Het is een grote operatie onder extreem moeilijke omstandigheden. Met vooral vrachtschepen, maar ook autobussen, vrachtwagens, treinen en soms zelfs lopend of fietsend vertrekken mensen richting de boeren om daar eten te kopen. Om vervolgens weer dezelfde weg terug te moeten.
Kinderen uit Den Haag per schip naar Friesland 1944-1945 – bron: Historiek.net
Oorzaak Hongerwinter
De voedselschaarste in het westen van Nederland heeft drie oorzaken. Door de bevrijding van zuidelijk Nederland was er geen aanvoer van steenkool uit de Limburgse mijnen meer mogelijk. Omdat men in Duitsland zelf ook brandstof nodig had voor de oorlogsvoering werd er ook amper wat geleverd.
Een andere oorzaak was de Algemene Spoorwegstaking in 1944, die was afgekondigd op 17 september door de Nederlandse regering in Londen. Dit zorgde ervoor dat het vervoer van mensen maar ook goederen enkele weken stillag. Om deze staking te doorbreken wierpen de Duitsers blokkades op bij de Afsluitdijk, de bruggen over de IJssel en de Friese/Overijsselse IJsselmeerhavens.
Doordat er geen transportvergunningen werden afgegeven voor een periode van zes weken, werd het voedseltransport naar het westen geblokkeerd. Het veroorzaakte in West-Nederland een hongerramp van catastrofale omvang.
Schaarste in Den Haag
Sloop van huizen voor brandhout – bron: Museon
De Haagse Luc Verkoren was vijf jaar oud toen de oorlog uitbrak. Over de laatste maanden vertelde hij het volgende over de schaarste in Den Haag: “In het begin konden wij gewoon eten en drinken. Water kwam uit de kraan en bij de bakker en de slager kochten we brood en beleg. Helaas kwam later in de oorlog gebrek aan eten en drinken. Aan het einde, ik meen in 1944 en 1945, was er ongeveer aan alle producten schaarste. Iedereen had de kraan de hele dag open staan met een leeg pannetje eronder. Soms druppelde er mondjesmaat wat water uit de kraan en dan had je aan het einde van de dag toch een vol pannetje water. Hout werd uit leegstaande huizen gesloopt om de kachel te stoken. En we hebben vaak tulpenbollen en suikerbieten moeten eten om iets binnen te krijgen. En honger is niet een knorretje in je maag, maar dat er niets in je maag zit en je darmen leeg zijn en dat je dan echt kramp in je lijf krijgt. Aan het einde van de oorlog was het zelfs zo ernstig dat mijn vader hongeroedeem kreeg.”
Bronnen: oorloginmijnbuurt.nl / verzetsmuseum.org / denieuwehaagsche.nl / haagsekaart.nl
