Als we denken aan bombardementen die in Nederland plaatsvonden tijdens de Tweede Wereldoorlog, schieten de namen van de steden Rotterdam en Den Haag gelijk in het geheugen. Zeker Rotterdam waarbij het gehele stadscentrum is weggevaagd en ongeveer 1100 mensen het leven kostte. Toch zijn er ook op andere plekken in Nederland bombardementen geweest; bombardementen die we nauwelijks kennen maar ook veel leed hebben veroorzaakt. Eén van deze bombardementen vond plaats ná de Nederlandse capitulatie op 15 mei 1940. Er was een provincie die zich niet neerlegde bij de capitulatie en die strijd bleef bieden aan de Duitsers, namelijk Zeeland.
Bluswerkzaamheden binnenstad mei 1940 – bron: zeeuwseankers.nl
Al vanaf de eerste dag dat de Duitsers over de Nederlandse grens trokken, arriveerden Franse troepen in Vlissingen. Zij wilden de Scheldemond, een belangrijke doorvaarroute, versterken en de Duitse opmars tegengaan. Na de capitulatie op 15 mei, gaf het Nederlandse leger het bevel om in Zeeland door te vechten omdat de Franse legers via België en de zee militaire hulp gaven aan Nederland.
Op 14 mei 1940, als de oorlogssituatie in Nederland kritiek is, roept de Commissaris van de Koningin in Zeeland de burgemeesters van de steden Middelburg, Veere en Vlissingen bijeen om hun inwoners te adviseren de steden te verlaten. De burgemeester van Middelburg drong er vanaf 15 mei bij de Nederlandse en Franse militaire autoriteiten tevergeefs op aan om Middelburg tot open stad te verklaren, zodat Middelburg niet verdedigd zou worden. De Duitsers konden daardoor zonder militaire weerstand de stad binnentrekken, en omdat er niet werd gevochten was de kans groot dat er weinig oorlogsschade zou ontstaan.
De commandant van Zeeland vertrok naar België nadat hij zijn troepen op Walcheren aan de Franse admiraal Platon had overgedragen. Omdat er nu geen bestuur was op Walcheren besloten de Fransen om admiraal Platon tot ‘Gouverneur van Walcheren’ te benoemen. Hiermee kreeg de Franse marine soeverein gezag op Nederlands grondgebied. Deze aanwezigheid zou grote consequenties hebben voor Middelburg. Over de reden en hoe de binnenstad van Middelburg verwoest is, en wie er schuldig aan is, bestaan verschillende theorieën en opvattingen.
Terreurbombardement
Verwoestingen op de Markt mei 1940 – bron: zeeuwseankers.nl
Lange tijd heerste er een gedachte, vermoedelijk vanuit de haat tegenover alles wat Duits was, dat het Duitse leger Middelburg bewust heeft verwoest om het verzet te breken. De stad was een ravage dus dit kon toch nooit door onze bondgenoten zijn aangericht? Volgens recente inzichten is dit niet bewezen. Langdurig onderzoek bracht aan het licht dat Middelburg is beschoten; en dat de Duitse Luftwaffe bombardementen heeft geplaatst is een feit. Echter is bewezen dat dit dusdanig kleine bombardementen waren, dat die nooit een binnenstad zo in vlammen kan hebben gezet. Ook over de vraag wie die beschietingen heeft uitgevoerd, bestaan verschillende opvattingen.
De gangbare mening was dat de Duitsers vanaf ongeveer 10.30 uur het vuur openden op de stad, vanuit het oosten waar ze gestationeerd lagen. Het zou daarbij zijn gegaan om een tactisch-militaire beschieting, en niet om een terreurbombardement. Een opvatting die door historicus Peter Sijnke wordt gedeeld, in zijn boek: ‘Middelburg, 17 mei 1940, het vergeten bombardement’.
Abdij na brand mei 1940 – bron: zeeuwseankers.nl
Volgens verschillende historici, waaronder Ton Goossens, is het nog de vraag of de vernietiging van de Middelburgse binnenstad te wijten is aan het Duitse leger. Op grond van archiefmateriaal is aangetoond dat de Franse marine enige malen op Middelburg heeft gevuurd om de terugtrekkende Franse troepen dekking te geven. Door de Duitse druk werden de Fransen soldaten gedwongen zich sneller terug te trekken dan gepland, waardoor er een chaos ontstond. Hierdoor zouden de ‘verkeerde’ granaten zijn afgeschoten. In plaats van ‘gewone’ granaten werden er granaten tegen zeedoelen gebruikt.
Achteraf bleken, volgens een verslag van de lokale brandweercommandant, er 30 tot 40 van die granaten in de stadskern te zijn neergekomen, en bleek dat het eerste schot niet vanuit het oosten kwam, maar vanuit het zuiden. Een derde theorie zou zijn dat beide kampen schuldig zijn aan de verwoesting van Middelburg. Lein Gilde stelt dat de Duitsers het centrum gebombardeerd hebben, en de Fransen de rand buiten het centrum.
Stadsbranden
Brandend Middelburg mei 1940 – bron: zeeuwseankers.nl
Het is onduidelijk wie de veroorzaker is geweest, maar een ding is zeker: de granaten veroorzaakten talrijke branden in de binnenstad. Vanwege de evacuatie waren er heel weinig mensen in de stad, wat als voordeel had dat er maar weinig burgerslachtoffers waren. Het nadeel was dat er weinig hulp was om de branden te blussen. En net als bij het bombardement op Rotterdam hielpen de omstandigheden ook niet mee. Door de harde wind sloegen de verschillende brandhaarden over, van huis op huis, waardoor een grote stadsbrand ontstond. De Middelburgse binnenstad ging in vlammen op. Meer dan 600 zakenpanden en woningen in het centrum van de stad, waaronder veel monumentale panden, werden volledig verwoest.
Bronnen: omroepzeeland.nl / historiek.net / zeeuwsarchief.nl / nl.wikipedia.org
