Auteur: Marloes van Westrienen
De onderzoekster Marloes van Westrienen (Universiteit van Amsterdam) verdiepte zich tijdens haar studie culturele antropologie in het fenomeen ‘Arbeitseinsatz’. Onder deze naam stelden de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog miljoenen mensen uit de bezette gebieden te werk, aangezien veel Duitse mannen in krijgsdienst waren. Vanaf 1943, toen de ‘totale oorlog’ werd uitgeroepen, gebeurde dit steeds meer onder dwang. In 1944-1945 werkten er wel acht miljoen buitenlanders in het Derde Rijk; negentien procent van hen overleefde de oorlog niet. Van Westrienen ondervroeg Nederlandse mannen die destijds in Duitsland hebben gewerkt. Van negen schetst zij – na een algemene inleiding – de ervaringen. Die lopen sterk uiteen, maar vertonen toch parallellen zoals eenzaamheid, angst, ontreddering bij bombardementen en een problematische aanpassing aan het gewone leven na thuiskomst in naoorlogs Nederland. Uit de individuele levensverhalen trekt de auteur geen algemene conclusie voor de +/- 500.000 andere Nederlanders. Het blijven dus losse verhalen, die de tragiek van het laatste oorlogsjaar illustreren. Met een lijst van gebruikte literatuur. – Dr. J.L.G. v. Oudheusden
