Vanaf 1939 neemt Nazi Duitsland in rap tempo verschillende Europese (hoofd)steden in. Eerst werd Warschau veroverd door de Duitsers, en vielen enkele maanden later ook Oslo en Kopenhagen in Duitse handen. Kopenhagen viel zonder slag of stoot, bij andere steden probeerde men fanatiek tegenstand te bieden. Nadat Denemarken en Noorwegen waren veroverd, moest binnen enkele maanden ook Nederland aangevallen worden, als onderdeel van Operatie Fall Gelb. Fall Gelb was tijdens de Tweede Wereldoorlog de naam voor het Duitse militaire plan om Nederland en België aan te vallen en in te nemen, als onderdeel van de Slag om Frankrijk.
Fall Gelb moest gebeuren onder het bekende Duitse concept genaamd ‘Blitzkrieg’. Binnen een paar dagen moest de strijd worden beslist. Hoe zou Duitsland zoiets aanpakken? Die vraag is makkelijk te beantwoorden: Als je de Koninklijke familie en de regering krijgsgevangenen kan nemen, ze vervolgens tot overgave kan dwingen, is een verdere strijd overbodig. Het enige wat je hiervoor hoeft te doen is Den Haag in te nemen. Dat zou met de Duitse superioriteit geen probleem moeten opleveren.
In Den Haag liep het echter anders. Den Haag is de enige Europese stad waar de Duitsers in de meidagen van 1940 werden teruggeslagen. Het Nederlandse leger won de slag om Den Haag, zonder steun van de Engelsen en de Fransen!
De Slag om Den Haag
De Slag om Den Haag, op 10 mei 1940, was de eerste grootschalige, maar tevens mislukte, luchtlandingsaanval als onderdeel van de Duitse invasie van Nederland. De Duitsers verloren hierbij niet alleen de helft van hun luchtvloot van 1.100 toestellen maar ook ongeveer 2.500 man van de Duitse 22e Luchtlandingsdivisie.
Doordat Duitsland al in oorlog met Engeland was gebeurde het al vaker dat er vliegtuigen richting Engeland vlogen, en hierdoor zou Nederland niet snel verwachten dat het nu om een aanval om Nederlands grondgebied betrof. De Duitse vliegtuigen zouden vervolgens de aanval vanaf de Noordzee in zetten.De slag werd uitgevochten door het Nederlandse leger en de luchtmacht, tegen Duitse parachutisten en luchtlandingstroepen. De bedoeling van de Duitsers was om de Nederlanders te verrassen en op het verkeerde been te zetten. De Duitsers zouden met de transporttoestellen ’s nachts over Nederland te vliegen om de Nederlanders te laten denken dat het een aanval op Engeland betrof.
De vliegvelden Ypenburg, Ockenburg en Valkenburg dienden te worden aangevallen, door middel van parachutistentroepen, voordat men Den Haag zou innemen. Deze troepen werden in en rond Den Haag gedropt en afgezet en kregen als doel om vliegvelden rond de stad en Den Haag zelf te veroveren plus de koningin en de regering gevangen te nemen.
Nadat de stad in Duitse handen zou vallen was het de bedoeling om koningin Wilhelmina tot overgave te dwingen, om zodoende de oorlog binnen één dag te beëindigen.
Koning Wilhelmina – bron: isgeschiedenis.nl
Geheel volgens plan vlogen de Duitse vliegtuigen in de nacht van 10 mei 1940 over Nederland. Het Nederlandse leger merkte dit op, maar was zich niet bewust van de dreiging en reageerde niet meteen. De Duitsers keerden op de Noordzee onopgemerkt om en zette koers richting vliegveld Ypenburg, en om ongeveer 04.15 uur begonnen zij het vliegveld te bombarderen.
Om 04.30 uur werden verschillende golven parachutisten in de omliggende velden gedropt. Nederlands luchtafweergeschut verstoorde deze landingen, en zorgde ervoor dat slachtoffers en troepen parachutisten uiteenvielen. De Duitsers vielen het vliegveld verder aan en slaagden er vervolgens in om het hoofdgebouw te bezetten, en de Duitse vlag te hijsen als signaal van de overwinning. Echter maakte Nederlandse soldaten het hen onmogelijk om het vliegveld te verlaten en verder Den Haag in te trekken.
Rond dezelfde tijd werden op vliegveld Ockenburg ook parachutisten gedropt. De Nederlandse soldaten op dit vliegveld waren niet in staat om de aanval te stoppen, maar wisten de Duitse troepen lang genoeg op te houden zodat er versterkingen kwamen en de Duitse opmars richting de stad kon worden voorkomen. De Duitsers gebruikten het ingenomen vliegveld om te hergroeperen, maar het werd door de Nederlandse luchtmacht gebombardeerd om te voorkomen dat de hergroepering plaats kon vinden.
Net als bij Ypenburg werd het vliegveld Valkenburg eerst gebombardeerd voordat er parachutisten werden gedropt. De bombardementen zorgde voor zware verliezen bij de verdedigende troepen en de Nederlandse soldaten konden niet voorkomen dat het vliegveld werd ingenomen.
Er landden Duitse transportvliegtuigen, maar omdat het vliegveld nog niet afgebouwd was en de landingsbanen erg drassig waren, zakten de vliegtuigen door de grond en konden niet meer bewegen, zodat zij en de gelande manschappen schietschijven voor de verdediging werden en bovendien nakomende vliegtuigen blokkeerden. Wat volgde waren diverse grondgevechten met als gevolg de Duitse inname van de plaatsjes Valkenburg en Katwijk.
Ondanks de verovering van drie vliegvelden leek het hoofddoel, de inname van Den Haag en de Nederlandse overgave afdwingen, mislukt.
Tegenoffensief Nederland
Enkele uren later lanceerde het Nederlandse leger een tegenoffensief om de veroverde vliegvelden weer in te nemen. De tegenaanval begon in Ypenburg. Het leger beschikte over een paar pantserwagens, enkele kanonnen en niet meer dan 100 oude vliegtuigen, en bovendien waren ze qua manschappen zwaar in de minderheid.
De Nederlandse legerleiding lukte het pas na de Duitse overrompeling van Noorwegen (maart 1940) om de regering er van te overtuigen dat er modernere wapens moesten worden gekocht. De regering besloot begin april tot aanschaf van nieuwe kanonnen, vliegtuigen e.d., maar toen was het te laat. De modernste wapens vlakbij vliegveld Ypenburg kwamen vanuit de industriële sector. De modernste luchtafweerwapens in de buurt van Den Haag waren eigendom van de Calvé fabrieken. Calvé (Delft) had deze kanonnen zelf aangeschaft om de fabrieken te beschermen.
De luchtafweerdienst van Delft bezorgde de vijand in die eerste uren zoveel verliezen, dat daaraan het later behaalde succes is te danken. Zelfs maakte men een aantal krijgsgevangen uit in de nabijheid neergekomen toestellen. Mede hierdoor slaagden de Nederlandse troepen erin om in een positie te komen om het eigen vliegveld met artillerie te beschieten, waar de Duitse luchtlandingstroepen op dat moment geen verweer tegen hadden. De Duitse luchtlanding op Ypenburg was een volkomen mislukking geworden.
Vliegveld Ockenburg – bron: historie.hdpnet.nl
Ook vliegveld Ockenburg werd door de Nederlanders gebombardeerd, voorafgaand aan de bestorming door infanterie-eenheden. De Duitsers zagen zich gedwongen de aftocht te blazen, en ook in dit proces werden velen krijgsgevangen gemaakt door de oprukkende Nederlandse troepen. Tientallen van de terugtrekkende Duitse soldaten waren de omliggende bossen ingevlucht, en zij bleken in staat om uit handen van de Nederlanders te blijven.
Van een verrassende bezetting van Den Haag en daarmee de Nederlandse regering was geen sprake en de Nederlanders konden nog niet tot capitulatie worden gedwongen. De Duitse verliezen waren enorm. Van de 10.000 man luchtlandingstroepen werden er 2.400 gedood of gewond en 1.600 gevangen genomen, een totaal verlies van 38 procent. Verder verloor de Luftwaffe liefst 450 vliegtuigen. Helaas heeft deze overwinning niet de uiteindelijke capitulatie van Nederland kunnen voorkomen evenals het bombardement op Rotterdam.
Wat heeft de Slag om Den Haag opgeleverd
Monument Slag om Den Haag
Het algemeen effect van de slag om Den Haag is veel groter dan je zou denken. De grote aantallen Duitse vliegtuigen die verloren waren gegaan, hebben volgens militair historici luitenant-kolonel Eppo Brongers en kolonel Adriaan Hakkert direct hun weerslag op de Slag om Engeland gehad. Deze slag vond twee maanden later plaats, maar de Duisters hadden deze enorme verliezen van toestellen en manschappen nog op geen enkele wijze kunnen aanvullen. Ook luchtmaarschalk Albert Kesselring erkende na de oorlog de grote invloed van dit verlies op de Slag om Engeland.
Helaas is de slag bij Den Haag door veel mensen vergeten en dat is jammer, want het bleek een gevoelige klap voor de Duitsers te zijn geweest. Het enorme verlies aan vliegtuigen en de vele doden en gewonden hebben mede de uiteindelijke afloop van de oorlog bepaald.
Voor de moedige militairen die hielpen bij de verdediging van ons land is gelukkig wel een indrukwekkend stadbeeld opgericht. Het stond tot begin mei 2010 vlakbij Sorgvliet. Nu staat het bij Ypenburg. De slag om Ypenburg wordt nog jaarlijks herdacht en nagespeeld.
Bronnen: nl.wikipedia.org / historischypenburg.nl
