Op 15 augustus herdenken we in Nederland de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Azië. Dit is de dag dat Japan zich overgaf, nadat de Amerikanen op 6 en 9 augustus 1945 twee atoombommen hadden afgeworpen op Hiroshima en Nagasaki. Voor Nederland betekende deze datum niet alleen het einde van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (nu Indonesië), maar ook het begin van de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. Deze strijd zou Nederland tot eind 1949 in zijn greep houden.
De strategie van de geallieerden
Vaak wordt het begin van de Japanse nederlaag gezien vanaf het moment dat de Amerikanen in het voorjaar van 1942 de Japanners versloegen bij Midway, een eiland in de Pacific. In de zomer van dat jaar landden de Amerikanen op Guadalcanal op de Solomon Eilanden. Vanaf dat moment begonnen de geallieerden gestaag aan de herovering van Zuidoost-Azië.
Wat vooral belangrijk was voor de Amerikanen, was dat de Japanners hun marinebases verloren en de Amerikanen hun oorlogsbevoorrading met de veroverde bases kon verbeteren. Zo konden zij eiland na eiland heroveren en de Japanners steeds verder verzwakken. De uiteindelijke operatie heeft nog wel 3 jaar geduurd, omdat de Amerikanen voortdurend op hevig Japans verzet stuitten, waardoor herovering uiteindelijk langer duurde. Verder moesten de Amerikanen militaire faciliteiten creëren om Japan ook beter vanuit de lucht te bestoken. Ze zochten voornamelijk doelen uit van de Japanse oorlogsindustrie.
USS Missouri – bron: triangminicships.com
De beslissende overwinningen om de Japanners definitief op de knieën te krijgen begonnen vanaf oktober 1944 toen de Amerikaanse marine een beslissende slag in de Leyte Golf bij de Filipijnen wonnen. In maart 1945 werd het zeer strategisch gelegen eiland Iwo Jima ingenomen, waarbij zeer veel slachtoffers vielen. Vervolgens werd ook nog in het voorjaar van 1945 het Japanse eiland Okinawa ingenomen op ongeveer 300 mijl van Japan zelf. Van hieruit konden de beslissende benodigde luchtoperaties opgezet worden om Japan zelf aan te vallen en te bezetten.
Einde oorlog in Azië
In de nacht van 9 op 10 augustus 1945 had de Japanse keizer Hirohito op een keizerlijke conferentie een doorbraak geforceerd in de Opperste Oorlogsraad (de officiële regering). De geallieerden hadden de Japanners een ultimatum gesteld om de wapens neer te leggen, waarop de Japanse regering nog niet had gereageerd. Er was een breuk ontstaan tussen de groep militairen en radicale nationalisten die wilden doorgaan met vechten en een groep van voornamelijk burgerambtenaren die de strijd wilden beëindigen, omdat ze zagen dat ze de oorlog niet meer konden winnen.
Ook de keizer zag uiteindelijk geen heil meer in het verder vechten na de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki en wilde verder leed van zijn bevolking besparen. De keizer had vlak na de vergadering zijn toespraak op de grammofoonplaat opgenomen, maar vanwege de spanningen binnen het oorlogskabinet, werd er door radicalen een poging gedaan de toespraak te onderscheppen, maar dit mislukte. De grammofoonplaat was onvindbaar. Uiteindelijk werd de toespraak op 15 augustus 1945 om 12.00 uur uitgezonden. De Tweede Wereldoorlog was nu ook in Azië afgelopen.
Macarthur en Hirohito – bron: commons.wikimedia.org
De onvoorwaardelijke overgave werd op 2 september 1945 officieel ondertekend. Namens de geallieerden werd de overgave ondertekend door generaal Douglas MacArthur. De generaal hield aan boord van het schip USS Missouri ook een toespraak. Hij zei onder meer:
“Het is mijn grootste hoop – en inderdaad van de hele mensheid – dat uit deze indrukwekkende gebeurtenis een betere wereld, voortgekomen door bloedvergieten, zal verrijzen gebaseerd op geloof en wederzijds begrip, een wereld die is toegewijd aan de menselijke waardigheid en het vervullen van de meest gekoesterde wens van vrijheid, tolerantie en rechtvaardigheid.”
MacArthur werd opperbevelhebber van de bezettingsmacht. Twee weken na de ondertekening van de overgave liet hij zich fotograferen met de Japanse keizer Hirohito. De Amerikaan was veel langer dan Hirohito waardoor de keizer er wat nietig uitzag. De foto schokte de Japanners, maar desondanks moesten alle kranten de foto verplicht afdrukken. Alle Japanners moesten weten dat de keizer verslagen was.
MacArthur wilde overigens dat Hirohito aan zou blijven als keizer en niet voor een rechtbank verantwoording zou moeten afleggen voor zijn daden. Volgens de Amerikaanse generaal zou dat het land destabiliseren en voer voor de communisten in China en Rusland maken. Verschillende Japanse legerleiders moesten na de oorlog wel voor het gerecht verschijnen en werden veroordeeld tot lange gevangenisstraffen en soms zelfs tot de doodstraf. Hirohito bleef dit lot bespaard.
Bronnen: Soekarno, Nederlandsch onderdaan / A History of the Modern World / vandaagindegeschiedenis.nl / npogeschiedenis.nl / youtube.com
