Het beeld bestaat dat toen het leven van Joden in Nederland steeds moeilijker werd, zowel lokale overheden als vele burgers niets deden om dit tegen te gaan. Toch is dit een groot misverstand. Er kwam wel zeker protest van de Nederlandse bevolking richting de beginnende Jodenvervolging. Ook heerste er grote solidariteit onder de Nederlandse bevolking. Een goed voorbeeld hiervan is de Februaristaking in Amsterdam.
Februaristaking Amsterdam 1941 – bron: tweedewereldoorlog.nl
De Februaristaking vond plaats tussen 25 en 26 februari 1941; deze staking was het grote protest tegen de beginnende Jodenvervolging in Nederland. Duizenden mensen in Amsterdam en omgeving gingen in staking. Op verschillende plekken in de stad vonden grote protesten plaats, omdat men tegen de razzia’s was die plaatsvonden tegen de Amsterdamse Joden.
Een monument naar aanleiding van deze staking en protesten is te vinden op het Jonas Daniël Meijerplein, bij het Waterlooplein en de Jodenbreestraat.
Anti-joodse acties van Weerafdeling (WA)
Al vanaf het begin dat Duitsland Nederland bezette vonden er anti-joodse acties plaats. Met name de WA, de ‘Weerafdeling’ van de NSB, maakte zich hier schuldig aan. Zij gingen over tot het organiseren van provocaties in buurten waar veel joodse gezinnen woonden. Eigenaars van hotels en cafés en andere openbare plaatsen werden gedwongen om bordjes met de tekst: ‘Joden niet gewenst’ op te hangen. Verschillende knokploegen van joodse en niet-joodse Amsterdammers traden op tegen de WA, wat leidde tot grootschalige gevechten. Op zondag 9 februari 1941 kwam het tot hevige gevechten, en in de twee daarop volgende dagen hielden de verdedigingsgroepen zich paraat; op 11 februari kwam het op het Waterlooplein tot een ware veldslag met de WA.
Duitse maatregelen
De Duitsers reageerden onmiddellijk met maatregelen waarbij de Joodse buurt voor een aantal dagen werd afgesloten en waarbij de knokploegen de kans hadden om hun wapens in te leveren. De WA werd verboden om de buurt nog te betreden. Over de joodse buurt daalde nu een soort van ‘orde en rust’ neer. Maar de gehele situatie escaleerde op 19 februari 1941 toen enkele mannen de joodse IJssalon Koco in de Van Woustraat binnen vielen.
Stakende trambestuurders en conducteurs Februaristaking 1941 – bron: nos.nl
De medewerkers van Koco dachten dat deze mannen lid waren van de WA, en zette als verdediging een cilinder ammoniakgas open. Dit zou een dure vergissing blijken want deze mannen bleken geen WA-leden te zijn, maar agenten van de Duitse politie. Dit was een directe aanleiding voor de Duitse autoriteiten dat er een aanslag was gepleegd op hun mensen. Als maatregel zou er een strafexpeditie volgen.
Strafexpeditie tegen de joden
Op zaterdag 22 en zondag 23 februari 1941 hielden de Duitse autoriteiten grote razzia’s in de joodse buurt. De Duitsers noemden dit een ‘strafexpeditie tegen de joden’. De Amsterdamse politie werd gedwongen om aan de razzia’s mee te werken, en ging hier niet tegen in verweer. In totaal werden 425 Joodse mannen opgepakt en naar een onbekende bestemming afgevoerd. Dit zorgde voor een golf van verontwaardiging onder de Amsterdamse bevolking.
Amsterdam in staking
Leden van de Communistische Partij riepen op tot een proteststaking, en deze oproep had een verbazingwekkend groot succes. Zij verspreidden het manifest met de beroemde tekst: Staakt, staakt, staakt !!! Op de eerste stakingsdag, dinsdag 25 februari, reden er s’-ochtends geen trams. Ook Gemeentekantoren, bedrijven en winkels bleven dicht. Er werd gestaakt bij de scheepsbouw- en metaalbedrijven in Amsterdam-Noord, bij Hollandia-Kattenburg, en ook bij warenhuizen als de Bijenkorf.
Staakt – Staakt – Staakt bron: news-groningen.blogspot.com
De Duitsers werden door de staking volledig verrast, en kwamen snel in actie. Op de tweede dag, woensdag 26 februari, werd de staking met veel machtsvertoon en geweld onderdrukt, en Amsterdam moest aan de bezetter 15 miljoen gulden boete betalen. Daarnaast werden als maatregelen zeven stakingsleiders doodgeschoten, een aantal gemeenteambtenaren ontslagen, en de Burgemeester werd vervangen. Het lot van de 425 weggevoerde joodse Amsterdammers, die werden afgevoerd naar een ‘onbekende bestemming’ laat zich raden: in de zomer van 1941 werden zij haast allemaal vermoord in de concentratiekampen Mauthausen en Buchenwald.
Ieder jaar wordt deze Februaristaking herdacht op 25 februari.
Bron: verzetsmuseum.org
